Francuski film dokumentalny opowiadający o drodze Mustapha Kemala Atatürka do władzy w Turcji. Twórcy opowiadają o tym co działo się bezpośrednio po obaleniu kalifatu w tym kraju i opisują krok po kroku etapy rządów „ojca Turka” poruszając takie zagadnienia jak: młodoturcy, ludobójstwo Ormian i udział w nim „ojca Turka”, okupacja Turcji przez obce mocarstwa, sekularyzacja państwa tureckiego i jego droga do republiki, interwencjonizm państwa w gospodarkę ściśle zawarty w doktrynie kemalizmu, tureckie prawodawstwo w latach 1920-1938 bp w te lata Mustapha Kemal był premierem i pierwszym prezydentem Turcji, więc miał wpływ na jej politykę.
Wstęp do czasów kemalizmu zaczyna się w filmie od upadku Imperium Osmańskiego i jego przyczyn oraz roli głównego bohatera (postaci historycznej) w tym że imperium.
Godzinny film zawiera fragmenty przemówień tureckiego przywódcy, a jego twórcy stawiają pytanie czy reżim Mustaphy Kemala można nazwać dyktaturą i porównują go do dyktatur zachodniej Europy takich jak ta w faszystowskich Włoszech, ale twierdzą też że turecka odmiana dyktatury zaczerpnęła dużo z ZSRR. Tureccy obserwatorzy mieli być rzekomo wysyłani do tego tworu państwowego aby zobaczyć jak funkcjonuje bolszewizm i wprowadzić jego rozwiązania w tureckiej republice „ojca Turka”.
Widz dowie się z tego krótkiego dokumentu o tym kto wymyślił przydomek „ojciec Turek” i nadał go prezydentowi oraz kiedy tureckie kobiety otrzymały prawa wyborcze. Wspominane jest w nim też tureckie prawodawstwo czasów kemalizmu i stosunek republiki do religii muzułmańskiej oraz obyczajowe i kulturowe zakazy i nakazy obowiązujące w latach 1920-1938 na mocy pierwszej tureckiej konstytucji. Niektóre z nich obowiązują do dziś, a znieważanie pierwszego prezydenta i hańbienie jego imienia jest we współczesnej Turcji ścigane prawem i surowo karane.
Film opowiada też krótko o losach ortodoksyjnych muzułmanów ze wsi w Turcji Kemala jak i o tureckiej armii tamtych czasów. Wątek historyczny dokumentu kończy się zdjęciami z pogrzebu „ojca Turka” i podsumowaniem wpływu jaki wywarł on na republikę turecką i życie codzienne oraz prawo we współczesnej Turcji. Wg. twórców filmu idee Mustaphy Kemala są dzisiaj ściśle kultywowane i przestrzegane przez turecką armię, a chcąc zdyskredytować i oczernić polityka w Turcji należy mu zarzucić i udowodnić odstępstwo od zasad kemalizmu….
Dokumentaliści największy nacisk położyli tutaj na zobrazowanie widzowi skali laicyzacji państwa tureckiego za rządów „ojca Turka”, która przetrwała tam do dziś.
Mnie najbardziej zaciekawił fragment dokumentu o reformie pisowni, języka i alfabetu tureckiego oraz ten o stosunkach kemalowskiej Turcji z innymi państwami w tym z muzułmańskim światem arabskim.
*Mustapha Kemal Atatürk – urodzony w 1881 roku w Salonikach turecki polityk, wojskowy oraz współtwórca republiki tureckiej i jej pierwszy prezydent. Zmarł w 1938 roku w Stambule. Odznaczony między innymi Orderem Królewskim Korony królestwa Prus i medalem wojennym Imperium Osmańskiego (tur. harp madalyasi) – Gwiazdą Galipoli, Żelaznym Półksiężycem.
**Kemalizm (tur.Atatürkçülük ) – doktryna bazująca na sześciu zasadach (strzałach), którą w swojej polityce i działaniu kierował się pierwszy prezydent tureckiej republiki. Te zasady zostały przyjęte do tureckiej konstytucji w 1937 roku. Na mocy tych zasad doszło do czterech interwencji wojskowych w Turcji z za granicy np. w roku 1980. Kemalizm odnosi się nie tylko do tureckiej historii czy współczesnej polityki Turcji, ale określa jeszcze ład społeczny i zasady, którymi każdy Turek powinien kierować się w swoim obywatelskim życiu.
„Kemalizm głosi równość każdego obywatela. Kształtuje tożsamość narodową i nakazuje wzajemną samopomoc obywateli. Tureccy politycy muszą kierować się kemalizmem powszechnie rozumianym jako dobro narodu i obywateli, zarzucenie działania niezgodnego z duchem kemalizmu jest poważnym oskarżeniem, a jego udowodnienie politykowi jest równoznaczne z wydaleniem ze struktur rządowych.
Zgodne z duchem kemalizmu jest to, by każda przedsiębiorczość, działalność gospodarcza, prowadzona była nie tylko w celu wzbogacenia podmiotu, ale także miała wartości społeczne. Za powszechny obowiązek uznaje się więc wspieranie bądź prowadzenie inicjatyw charytatywnych. Budowane są między innymi sierocińce, domy dziecka, pensjonaty, schroniska dla bezdomnych.” – Kemalizm wg. wikipedii.
Strzały kemalizmu to min. etatyzm głoszący potrzebę interwencji państwa w gospodarkę i sekularyzm rozumiany jako rozdział religii od państwa/republiki i reformizm – zakłada on unowocześnienie struktury organizacyjnej państwa i stałe dążenie do rewolucji oraz otwarcie kraju na rozwój i nowe ideologie.
Dane techniczne filmu:
Czas trwania: 1 godzina
Kraj produkcji: Francja
Rok premiery: 2005
Reżyser: Séverine Labat
Gatunek: dokumentalny
Oryginalny tytuł: „Mustapha Kemal Ataturk: Naissance d’une République”
Mustapha Kemal Atatürk (1881-1938)
MikeHarry - blog oficjalny 